Hiperlipidemi

Hiperlipidemi nedir ?

Hiperlipidemi, kanda yüksek seviyelerde kolesterol veya diğer yağların bulunması durumudur. Bu durum kalp sağlığı için risk oluşturabilir ve kalp krizi, inme (Felç) ve diğer sağlık sorunlarına neden olabilir.

Hiperlipidemi tedavi edilebilir hastalıktır ve kalp ve damar sağlığını korumanın bir yolu olarak, hiperlipidemi tedavisi doktor tarafından önerilen diyet ve egzersiz programı ile düzenli olarak takip edilmelidir.

Kolesterol, lipit olarak bilinen yağ içeren bir moleküldür. Vücudun normal çalışması için hayati önem taşır. Esas olarak karaciğer tarafından yapılır. Ancak bazı yiyeceklerde de bulunabilir. 

Yüksek kolesterol kişilerde hastalık belirtisine neden olmaz ortaya çıkarmanın tek yolu laboratuvar testleridir. Belirli aralıklarla ile kolesterol düzeylerinizi ölçmeniz sağlığınız açısından faydalı olabilir.

Kolesterol Tipleri

Kolesterol kanınızda proteinler tarafından taşınır. Protein ve lipidler birleştiğinde bunlara lipoproteinler denir.

•  HDL : Kolesterolü hücrelerden uzaklaştırıp karaciğere geri taşır, burada parçalanır veya atık ürün olarak vücuttan atılır. Bu nedenle HDL, “iyi kolesterol” olarak adlandırılır. Vücutta yüksek seviyeler de görülmesi iyi bir durumdur.
•  LDL : Kolesterolü ihtiyacı olan hücrelere taşır. Hücrelerin kullanması için çok fazla kolesterol varsa, arter duvarlarında birikerek arterlerin daralmasına yol açabilir. Bu nedenle LDL, “kötü kolesterol” olarak bilinir.
• Trigliseritler.
• Total kolestrol düzeyi.
  

Kişilerden kan alınarak bu 4 parametre laboratuvar testleri sonucunda belirli değerleri alırlar. Bu sonuçlara ve kişinin ek hastalıklarına göre kolesterol tedavi planı ortaya çıkarılır.

Kolesterol Yaşam için Önemlidir

Kolesterol karaciğer tarafından üretilir ve ayrıca vücuttaki çoğu hücre tarafından yapılır. Lipoproteinler adı verilen küçük proteinler tarafından kanda taşınır. Kolestrol görevleri:

• Hücre zarlarının yapısını oluşturmak
• Östrojen, testosteron ve adrenal hormonlar gibi hormonlar yapmak
• Metabolizmanızın verimli çalışmasına yardımcı olmak, örneğin kolesterol vücudunuzun D vitamini üretmesi için gereklidir.
• Vücudun yağları sindirmesine ve önemli besinleri emmesine yardımcı olan safra asitleri üretiminde rol oynar.

Hiperlipidemi nedenleri

Hiperlipidemi genellikle yaşam tarzı ve genetik faktörlerden kaynaklanır. Özellikle yüksek miktarda yağ ve kolesterol içeren gıdaların tüketimi, hareketsiz bir yaşam tarzı ve aşırı alkol tüketimi hiperlipidemiye nedenleri olabilir. Ayrıca bazı durumlar, hiperlipidemi riskini artırabilir, bu durumlar şu şekilde sıralanabilir:

• Aşırı alkol tüketimi
• Belirli ilaçların olumsuz yan etkisi
• Kötü yönetilen şeker hastalığı
  
• Hipotiroidizm (tiroid hormonlarının yetersiz üretimi)
• Bazı karaciğer hastalığı türleri
• Bazı böbrek hastalığı türleri
• Kalıtsal hastalık ailesel hipertrigliseridemi ve ailesel  hiperlipidemi (trigliserit ve LDL'nin her ikisi de yüksektir) dahil olmak üzere bazı genetik bozukluklar.

Hiperlipidemi ayrıca bazı ilaçların yan etkisi olarak da ortaya çıkabilir. Bu nedenlerden dolayı, hiperlipidemi için doktor kontrolünde tedavi edilmesi önemlidir.

LDL ve Kolestrol seviyeleri Seviyeleri

LDL Kolestrol Düzeyi (mg/dl)                                       Durum < 100 altında                                                             En ideal 100-129 arasında                                                      İdeale yakın 130-159 arasında                                                      Sınırda Yüksek 160-189 arasında                                                      Yüksek >190 ve üzeri                                                            Çok yüksek Total Kolestrol Düzeyi (mg/dl) <200                                                                              ideal 200-239 arasında                                                     Sınırda yüksek >240 ve üzeri                                                             Yüksek HDL Kolestrol Düzeyi <40 erkek                                                                   Düşük <50 kadın                                                                   Düşük >60 ve üzeri                                                               Yüksek Trigliserit düzeyi (mg/dL) >150 ve üzeri                                                             İdeal değer 150-159 arası                                                             Sınırda Yüksek >200 ve üzeri                                                             Yüksek Kaynak : temd.org.tr Lipid Klavuzu

*9-12 saat açlık sonrası ölçülmelidir.

Yüksek kolesterol seviyelerinin etkileri

Karaciğer, kolesterol ve diyet yağının ana işleme merkezidir. Hayvansal yağları yediğimiz zaman, karaciğer yağları kolesterolle birlikte lipoproteinler şeklinde kan dolaşımımıza taşır.

Kan dolaşımımızda LDL içinde dolaşan çok fazla kolesterol, atardamarlarda yağ plaklarının oluşmasına neden olur. Bu, damarların daralmasına neden olur ve sonunda tıkanabilirler. Bu, koroner arter hastalığına ve felce yol açabilir.

Diyetinizde kolesterole ihtiyacınız yok

Kolesterol içeren yiyecekleri yemenize gerek yok. Vücudunuz ihtiyaç duyduğu tüm kolesterolü üretebilir. Yüksek kolesterollü gıdalar genellikle doymuş yağlarda da yüksek gıdalardır. Sağlıklı bir diyette bu besinler sınırlandırılmalıdır.

Kolesterol içeren besinler

Diyetinizdeki kolesterol esas olarak yumurtalardan ve etler ve tam yağlı süt ürünleri gibi yağ açısından zengin hayvansal ürünlerden gelir. Hayvanlardan elde edilen tüm gıdalar bir miktar kolesterol içerir. Bitkilerden elde edilen gıdalar kolesterol içermez.

Doymuş yağlar nasıl önlenir

Beslenmenizde sağlıklı kolesterol düzeylerine sahip olmanın en iyi yolu , doymuş yağ oranı yüksek gıdaları sınırlamaktır . Şunlardan kaçınmaya çalışın:

• Yağlı etler
• Salam ve sosis gibi işlenmiş etler
• Cips gibi atıştırmalık yiyecekler
• Çoğu paket yiyecek, özellikle derin yağda kızartılmış yiyecekler
• Kekler, bisküviler ve hamur işleri.

Kolesterolden korunmak için diyet ipuçları

Kolesterol seviyenizi düşürmek için yapabileceğiniz en önemli şey sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürmektir. Örneğin:

• Her gün yediğiniz öğünlere taze meyve, sebze ve tam tahıllı gıdaların miktarını ve çeşitliliğini artırın.
• Az veya az yağlı süt, yoğurt ve diğer süt ürünlerini seçin veya 'kalsiyum ilaveli' soya içecekleri kullanın.
• Yağsız et seçin (yağı kesilmiş veya 'kalp akıllı' olarak etiketlenmiş et).
• Sosis ve salam dahil yağlı etleri sınırlayın ve hindi göğsü veya pişmiş yağsız tavuk gibi daha yağsız sandviç etleri seçin.
• Haftada en az iki kez balık (taze veya konserve) yiyin.
• Tereyağı ve süt karışımlarını çoklu doymamış margarinlerle değiştirin.
• Kuruyemiş, baklagiller ve tohumlar gibi çözünür lif ve sağlıklı yağlar açısından zengin gıdaları diyetinize dahil edin.
• Peynir ve dondurmayı haftada iki kez ile sınırlayın.

Kan lipoproteinlerinde taşınan yağları, trigliseritleri içerir. Kanda yüksek konsantrasyonlarda bulunduğunda, bu yağ aynı zamanda kalp krizi riskinizi artırır. Bazı yiyecekler kolesterol seviyesini veya trigliserit seviyesini etkiler ve bazıları her ikisini de etkileyebilir.

Tüm süt ürünlerini kesmeyin

Bazı insanlar süt ürünlerini tamamen kesmenin en güvenli seçenek olduğuna inanıyor, ancak bu doğru değil. Süt ürünleri günlük diyetinizin önemli bir parçasıdır ve başta kalsiyum olmak üzere birçok temel besine katkıda bulunur. Ancak veganlar, soya sütü de dahil olmak üzere diğer birçok kaynaktan kalsiyum alabilirler.

Yumurta ve deniz ürünlerinden kaçınmanıza gerek yok

Bazı yiyecekler kolesterol bakımından yüksektir, ancak genel diyetiniz doymuş yağlar açısından düşük olduğu sürece, ölçülü olarak yemek iyidir. Örneğin:

• Yumurta sarısı : tek bir yumurta sarısı, neredeyse en fazla önerilen günlük alım miktarı olan (300 mg) 200-250 mg kolesterol içerir. Bununla birlikte, normal kan kolesterol düzeyine sahip sağlıklı insanlar için yumurta alımını azaltmak muhtemelen önemli değildir.
• Deniz ürünleri : karidesler ve deniz ürünleri bir miktar kolesterol içerir, ancak doymuş yağları düşüktür ve aynı zamanda sağlıklı omega-3 yağ asitleri içerirler. Deniz ürünleri sağlıklı bir besindir ve sadece kolesterol içerdiğinden kaçınılmamalıdır. Ancak, kızarmış ve hırpalanmış deniz ürünlerinden kaçının.

Kolesterol seviyelerini düşürebilecek yiyecekler

LDL kolesterol, çoklu doymamış yağ (örneğin ayçiçeği veya aspir yağı) ile düşürülebilir. Yulaf ve baklagiller yemek LDL kolesterolü yüzde beş oranında düşürebilir. Saponinler (nohut, yonca filizi ve diğer gıdalarda bulunur) ve kükürt bileşikleri (sarımsak ve soğanda bulunan) gibi gıda bileşenleri de kolesterol seviyelerini düşürmede olumlu bir etkiye sahip olabilir.

Bitki tohumlar kolesterol seviyelerini düşürebilir

Bitki tohumları, ayçiçeği ve kanola tohumları, bitkisel yağlar ve (daha küçük miktarlarda) fındık, baklagiller, tahıllar, meyve ve sebzeler dahil olmak üzere bitkisel gıdalarda doğal olarak bulunur.  Bitki tohumları ile zenginleştirilmiş margarinler, doğru miktarda yenirse (25g/gün) çoğu insanda LDL kolesterolü düşürür.

Kolesterolü düşürmek için yaşam tarzı ipuçları

Yaşam tarzını değiştirmek, kolesterol ve trigliserit seviyenizi düşürmenize de yardımcı olabilir. Öneriler :

• Alkol tüketimini bırakın veya alkol alımınızı günde bir veya iki içkiden fazla olmayacak şekilde azaltın. Aşırı içki içmekten kaçının. Bu, trigliserit seviyenizi düşürmenize yardımcı olabilir.
• Sigara içmeyin. Sigara içmek, LDL kolesterolün arter hücrelerine girme ve hasara neden olma yeteneğini arttırır.
• Düzenli egzersiz yapın (örneğin, günde en az 30 dakika tempolu yürüyüş). Egzersiz, vücuttaki LDL ve trigliserit düzeylerini düşürürken HDL düzeylerini artırır.
• Fazla vücut yağını diyet veya aktivite ile azaltmak. Fazla kilolu olmak, yüksek kan trigliserit ve LDL seviyelerine katkıda bulunabilir.
• Şeker hastalığınız varsa kan şekeri seviyenizi kontrol edin. Yüksek kan şekerleri, artan ateroskleroz , kalp krizleri ve felç riskleriyle bağlantılıdır.

İlaç İle tedavi

Bazı kişiler için diyet ve yaşam tarzı değişiklikleri yeterli değildir. Yüksek kan kolesterol seviyeleri genellikle genetik bir bileşene sahiptir. Bazı insanlar yüksek kolesterole neden olan gen havuzuna sahip olabilirler ve bu genellikle yaşam tarzı veya diyetle yeterince değiştirilemez.

Koroner kalp hastalığı riskiniz varsa ve LDL kolesterol seviyeniz diyete titizlikle dikkat ettikten sonra düşmüyorsa, doktorunuz kan LDL seviyenizi düşürmek için ilaçlar önerebilir. Bununla birlikte, hücre kolesterol seviyeleri normal kalır, bu nedenle kan kolesterolünü düşürmenin çoğu hücre metabolik süreci üzerinde hiçbir etkisi yoktur.

Bazı insanlar, kan kolesterolünü düşürmek için en sık kullanılan ilaç olan statinlerden dolayı kas ağrıları yaşarlar. Bununla birlikte, ilaç alıyor olsanız bile diyet ve egzersiz yine de önemli olacaktır. Doktorunuz ayrıca sizi kardiyovasküler hastalıkları tedavi eden bir kardiyoloji uzmanına sevk edebilir.

---