Demans

Demans (Bunama) nedir ?

Demans hastalığı, beyin hücrelerinin hasarına bağlı olarak hafıza kaybı ve düşünce bozuklukları gibi belirtiler ile giden sosyal hayatı etkileyen hastalık tablosu olarak karşımıza çıkmaktadır. Alzheimer hastalığı yaşlı ve erişkin bireylerde ilerleyici demansın en yaygın nedeni olarak bilinir.

Demans sıklıkla sinir hücrelerinin kaybı veya hasar görmesi ile sonuçlanır. Hastalıktan etkilenen beyin bölgesine bağlı olarak çeşitli belirtiler ortaya çıkabilir. Demansta genellikle beyinde biriken birtakım maddeler bulunmaktadır.

Nedenleri Nedir ?

Demansa neden olabilecek 100'den fazla hastalık vardır. Yaşlandıkça Bunama (Demans) riski artmasına rağmen, 40'lı ve 50'li yaşlarındaki kişilerde de bunama olabilir. "Erken başlangıçlı demans" terimi, 65 yaşın altındaki kişilerde teşhis edilen herhangi bir demans türünü tanımlamak için kullanılır.

Demansa neden olabilecek bazı hastalıklar şu şekilde sıralanabilir:

• Alzheimer hastalığı
• Vasküler demans
• Lewy cisimcikli demans
• Frontotemporal demans (Pick Hastalığı)
• Alkole bağlı demans
• Down sendromu bağlı demans
• HIV ile ilişkili demans.

Belirtileri Nedir ?

Demansı olan bir kişinin bilişsel belirtileri olmakta (düşünme veya hafıza ile ilgili) ve / veya davranış ile ilgili değişikler görülmektedir.

Bilişsel Belirtiler

• Günlük hafıza : Son zamanlarda meydana gelen olayları hatırlamada zorluk,
• Konsantre olma, planlama veya organize etme : Karar vermede zorluklar, problem çözme veya bir dizi görevi yerine getirme (yemek pişirme gibi),
• Dil : Bir konuşmayı takip etmede veya konuşma sırasında doğru kelimeyi bulmada zorluklar,
• Görsel-uzamsal beceriler : Mesafeleri belirleme sorunları (merdivenlerde olduğu gibi) ve nesneleri üç boyutlu görme sorunları
• Oryantasyon : Hangi günde olduğunu unutma veya o an nerede oldukları konusunda kafalarının karışması.

Demanslı bir kişinin ruh hallerinde de sıklıkla değişiklikler olur. Sinirli , etrafında ki olaylara kayıtsız, içine kapanık, endişeli, veya ortada bir neden olmadığı halde son derecede üzgün olabilirler. 

Bazı demans türlerinde, kişi gerçekte olmayan şeyleri görebilir (görsel halüsinasyonlar) veya doğru olmayan şeylere şiddetle inanabilir (sanrılar).

Davranıştaki değişiklikler

Demans sürekli olarak ilerleyen bir hastalıktır. Hastalığın belirtileri zamanla giderek daha kötüleşir. Bunun ne kadar hızlı gerçekleştiği kişiden kişiye büyük ölçüde değişir. 

Demans ilerledikçe, kişi alışılmadık veya normal karakter dışı görünen davranışlar geliştirebilir. Bu davranışlar, aynı soruyu tekrar tekrar sormayı, hızlanma, huzursuzluk veya ajitasyon içerebilir. Kişi için ve ona yakın olan insanlar için üzücü veya zorlayıcı olabilirler.

Özellikle sonraki aşamalarda demanslı bir kişi, kas güçsüzlüğü veya kilo kaybı gibi fiziksel belirtilere sahip olabilir. Uyku düzeninde ve iştahta değişiklikler de görülebilir.

Demans nasıl teşhis edilir?

Demansın erken teşhisi kişinin hızlı bir şekilde destek almasına ayrıca tedavi edilebilir bir durum olduğunda tedavinin erken dönemde başlamasına neden olur. Demans teşhisi, tam bir tıbbi ve psikolojik değerlendirme gerektirir. Şu şekilde uygulamalar yapılabilir:

• Ayrıntılı tıbbi geçmiş
• Duyuları ve  motor hareketi kontrol etmek için testler
• Hafıza, konsantrasyon ve sayma becerileri için zihinsel testler
• Demans belirtilerine neden olan hastalıkları kontrol etmek için tarama testi gibi kan ve idrar testleri
• Akciğer grafisi, EKG veya BT (tomografi) taraması gibi diğer ayrıntılı testler gerekli olabilir.

Demans nasıl yönetilir?

Kalıcı tedavisi olmamasına rağmen demansın ilerlemesini yavaşlatmak mümkündür. Demansı olan hastalar, belirtileri ile başa çıkmanın ve yaşam kalitelerini artırmanın yollarını öğrenebilir.

Genel bakım ve destek

Demanslı biri ile yaşayan veya çevresinde destek olan kişiler, bazı zamanlarda hüsrana uğramış veya çaresiz kalmış hissedebilirler.

Ancak Demanslı kişilerin etrafında empati ve güven oluşturmaya zaman ayıran ve güvenli ve öngörülebilir bir ortam sağlamaya yardımcı olan insanların olması önemlidir. Demanslı kişilerin yaşadığı çevre zihinlerini karıştırdığında veya çevrelerini düşmanca gördüklerinde, duygusal ve fiziksel desteğiniz kişiye çok yardımcı olacaktır.

Ayrıca bazı durumlarda, kişinin ev ortamında kafa karışıklığını gidermeye yardımcı olmak için değişiklikler yapmak yararlıdır (örneğin, kapıların nasıl açılacağına dair net talimatlar, cihazların nasıl kullanılacağı ile ilgili talimatlar). Demans dostu çevresel ortamlar hastaların yaşam kalitesini çok büyük oranda artırabilir.

Psikolojik terapiler

Bazı konuşma biçimleri demansı olan kişilerin desteklendiğini hissetmelerine yardımcı olabilir ve güven inşa edebilir:

• Doğrulama terapisi: Demanslı kişilerin gerçeklerine meydan okumak yerine, duygularıyla konuşarak empati kurun. Örneğin, bunaması olan bir kişi, şimdi ölmüş olan eşinin işten dönmesini bekliyor ise, duygularını kabul edin ve empati kurun.
• Müzik terapisi: Demansı olan kişiler genellikle eski tanıdık şarkıları, anıları ve duyguları açığa çıkaran melodileri hatırlar.
• Hatırlama: Geçmiş olayları hatırlamak (örneğin eski bir mektubu okumak, çocukluk fotoğraflarına bakmak), kişi artık konuşmasa bile olumlu anıları ve duyguları tetikleyebilir.
  

İlaçlar

Demansı tedavi edecek bir ilaç bulunmamakla birlikte, ilaçlar aşağıdaki belirtilere yardımcı olabilir:

• Hafıza ve düşünme: Kolinesteraz inhibitörleri ve memantin, beyin kimyasallarının seviyesini değiştirerek çalışır. Bir süreliğine hafızayı, düşünmeyi ve günlük işlevleri iyileştirebilirler.
• Sanrılar veya halüsinasyonlar: Demanslı olan hastalarda ciddi sanrıları, halüsinasyonlar, ajitasyon ve saldırganlığı tedavi etmek için Antipsikotik ilaçlar kullanılabilir. Ancak istenmeyen yan etkilere neden olabilirler ve bazı hastalarda felç riskini artırabilirler.
• Depresyon: Demansı olan kişiler sıklıkla klinik depresyon yaşarlar . Bazı durumlarda antidepresan ilaçlar reçete edilebilir.
• Anksiyete: Demansı olan kişiler de depresyon ve panik atakları tedavi etmek için antipsikotik ilaçlar ve antidepresan ilaçlar verilebilir.
• Uyku: Demans için bazı ilaçlar geceleri uyumayı zorlaştırabilir. Kişiler uyku amacı ile kullanılan ilaçlara bağımlı hale gelebileceğinden dikkatli kullanılmalıdır.