Aftöz Ülser (Pamukçuk) Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve 2025 Tedavi Yöntemleri

Aftöz ülser, halk arasında pamukçuk yarası olarak bilinen, ağız içindeki yumuşak dokularda veya diş etlerinin tabanında gelişen küçük, beyaz veya sarı renkli ağrılı lezyonlardır.
Uçuklardan farklı olarak dudakların dış kısmında değil, yalnızca ağız iç yüzeyinde ortaya çıkarlar. Yemek yeme, konuşma ve diş fırçalama sırasında rahatsızlık oluşturabilirler.

2025 yılına ait güncel klinik verilere göre, aftöz ülserler nüfusun yaklaşık %20’sini etkileyen tekrarlayıcı ağız ülserleridir. (Kaynak: Cleveland Clinic, Mayo Clinic 2025)

Aftöz Ülser Belirtileri

Ağız içinde görülen bu ülserler genellikle şu belirtilerle kendini gösterir:

• Ağzın iç yüzeyinde 1 veya daha fazla beyaz, sarı merkezli ağrılı yara

• Kırmızı ve şiş kenar bölgesi

• Çiğneme veya konuşmada ağrı

• Tuzlu, baharatlı veya asidik gıdalarla tahriş

• İştah kaybı ve ağızda hassasiyet hissi

• Yaralar genellikle 5 mm’den küçük olur ve en çok dil kenarlarında, yanak içlerinde, damakta ve diş etlerinde görülür.

Aftöz Ülserin Nedenleri

Aftöz ülserler birçok farklı faktörün sonucu olarak gelişebilir. 2025 klinik rehberlerine göre (Kaynak: NIH, PubMed, Healthline 2025), en yaygın nedenler şunlardır:

1. Mekanik ve çevresel etkenler

• Yanlışlıkla yanağın ısırılması

• Sert diş fırçalama sonucu tahriş

• Diş telleri veya protezlerin sürtünmesi

• Sıcak yiyeceklerle ağız içi yanıkları

2. Beslenme eksiklikleri

• B12 vitamini, folik asit veya demir eksikliği

• Çinko eksikliğinin de tekrarlayan ülserlerde rol oynayabileceği belirtilmiştir (Kaynak: NIH 2024).

3. Bağışıklık sistemi ve hastalıklar

• Otoimmün hastalıklar (ör. Behçet hastalığı)

• Crohn hastalığı, Çölyak hastalığı gibi sindirim sistemi hastalıkları

• Hormonal değişiklikler (özellikle adet dönemleri)

4. Psikolojik faktörler

• Kronik stres ve yorgunluk, aftöz ülser sıklığını artırabilir.

5. İlaçlar ve alerjik reaksiyonlar

• Nonsteroid antiinflamatuvar ilaçlar (NSAID)

• Beta blokerler

• Bazı antibiyotikler

Aftöz Ülser Tedavisi (2025 Güncel Rehber)

Çoğu aftöz ülser 7–14 gün içinde kendiliğinden iyileşir.
Ancak tekrarlayan, büyük veya 15 günden uzun süren ülserlerde bir diş hekimi veya KBB uzmanına başvurulmalıdır.

Evde bakım ve semptom hafifletme

• Tuzlu su gargarası (ılık suya yarım çay kaşığı tuz)

• Ağrıyı azaltan topikal anestezik jeller (ör. benzokain, lidokain)

• Alkol içermeyen antiseptik ağız gargaraları

• Baharatlı, asidik veya çok sıcak yiyeceklerden kaçınmak

Tıbbi tedavi seçenekleri

Güncel klinik rehberlere göre (Mayo Clinic, PubMed 2025):

• Topikal kortikosteroid jeller veya spreyler (ör. triamcinolone acetonide, fluocinonide)

• Antimikrobiyal ağız solüsyonları (ör. klorheksidin)

• Sistemik tedavi: Şiddetli vakalarda kısa süreli oral kortikosteroid veya immün modülatör ilaçlar kullanılabilir.

• Vitamin desteği: Eksiklik saptanırsa B12, folat veya demir takviyesi önerilir.

• Yeni yaklaşım (2025): Lazer tedavisi (low-level laser therapy) bazı çalışmalarda ağrıyı azaltma ve iyileşme süresini kısaltmada etkili bulunmuştur. (Kaynak: PubMed Clinical Trial, 2024)

Ne Zaman Doktora Gidilmeli?

Aşağıdaki durumlarda bir KBB uzmanı veya diş hekimine başvurulmalıdır:

• 2 haftadan uzun süren ülserler

• Ağızda sık tekrarlayan veya çok sayıda yara oluşumu

• 1 cm’den büyük ülserler

• Ateş, lenf bezi şişliği, kilo kaybı gibi ek bulgular

• Dudak veya dil üzerinde iyileşmeyen lezyonlar (ağız kanseri riski açısından değerlendirme gerekebilir)

Özetle

Aftöz ülserler genellikle zararsız ve geçici ağız yaralarıdır; ancak beslenme eksiklikleri, bağışıklık sorunları veya stres bu lezyonların tekrarlamasına neden olabilir.
Düzenli diş bakımı, sağlıklı beslenme ve stresi azaltmak tekrarlayan pamukçukları önlemede en etkili yollardandır.

Kaynaklar

• Mayo Clinic. Canker sores (aphthous ulcers) – Symptoms and causes, 2025.

• Cleveland Clinic. Aphthous Ulcers Overview, 2025.

• NIH (National Institutes of Health). Recurrent Aphthous Stomatitis – Updated Clinical Guidelines, 2024.

• Healthline. Best treatments and home remedies for canker sores, 2025.

• PubMed. Low-level laser therapy in aphthous ulcers: randomized controlled trial, 2024.